Chiến tranh tàn khốc quá, Ngoại phải đưa gia đình vào Nam tản cư. Đó là khoảng thời gian cực kỳ ác liệt và gian khổ, mà qua những câu chuyện của Ngoại, tôi chỉ mới hình dung được phần nào. Chưa đầy 2 năm sau đó thì Giải phóng. Đôi lúc, Ngoại vẫn tiếc nuối: Giá như, ngày đó, bám trụ với quê hương một thời gian nữa, thì có lẽ đã không phải chịu cảnh xa quê, xa anh em, bà con, bạn bè, hàng xóm, xa mồ mả ông bà, tổ tiên…
Nhưng giá như cũng chỉ là giá như. Khi Ngoại ra đi, nhà cửa, của cải, đất đai một phần thì bán, một phần thì bị tàn phá hết cả. Sau giải phóng thì lại là giai đoạn kiến thiết gian khổ. Tiền bạc, xe cộ, giao thông đều khó khăn thì làm sao mà Ngoại và gia đình trở về được. Mà ở vùng đất mới, điều kiện làm ăn, sinh sống và thời tiết cũng thuận lợi. Vậy là Ngoại định cư ở đây. Bắt đầu cuộc sống một cảnh hai quê.
Khi Ngoại vào Nam, mẹ chỉ mới 6, 7 tuổi. Một cái tuổi không phải lớn, nhưng cũng không phải cũng quá nhỏ để bắt đầu có những ký ức về quê hương. Mẹ thường kể tôi nghe về vùng quê yêu dấu ấy. Những câu chuyện đã bị thời gian làm cho nhạt nhòa đi nhiều, nhưng cũng vẫn sâu lắng và gần gũi lắm.
Tôi lớn lên, chỉ còn biết quê Ngoại qua cái tên: Quảng Nam, biết quê qua giọng nói thân thương, ấm áp của ông bà Ngoại tôi, biết quê qua những tô mỳ Quảng mà người dân Quảng xa quê vẫn giữ gìn, yêu quý. Và biết đến quê Ngoại qua những câu chuyện kể của Ngoại, của mẹ… Những câu chuyện nhè nhàng, giản dị nhưng cũng khắc khoải nổi nhớ nhung…
